Równoważny czas pracy – na czym polega?
Równoważny czas pracy to najbardziej elastyczny ze wszystkich dostępnych systemów pracy. Charakteryzuje się wydłużeniem czasu pracy w danym dniu czy tygodniu, a następnie skróceniu pracy w następnych dniach lub udzieleniem dni wolnych. Ważne, aby w równoważnym systemie czasu pracy dopuszczalny rozliczeniowy wymiar czasu pracy nie był przekraczany. Parafrazując, wydłużony dobowy wymiar czasu pracy równoważy się ze skróconym dobowym wymiarem czasu w kolejnych dniach.
Rodzaje systemów pracy
Według Kodeksu pracy wyróżniamy następujące rodzaje systemów pracy:
- podstawowy
- równoważny
- przerywany
- zadaniowy
- weekendowy
- skrócony
- praca w ruchu ciągłym
Najbardziej popularnym jest oczywiście rodzaj pracy podstawowy, w którym norma dobowa wynosi 8 godzin, a tygodniowa 40 godzin (w pięciodniowym tygodniu pracy). Natomiast równoważny system pracy jest najbardziej elastycznym z wszystkich systemów i pracodawca może zwiększać dobę pracowniczą, na rzecz skrócenia jej w innych dniach lub tygodniach.
Równoważny system czasu pracy
W systemie tym pracodawca ma prawo wydłużyć normę dobową do 12 godzin. Natomiast w przypadku pracowników pracujących przy dozorze urządzeń, wydłużenie wynosić może maksymalnie 16 godzin. Aż 24-godzinna norma dobowa możliwa jest w przypadku pracowników:
- zajmujących się pilnowaniem mienia
- ochraniających ludzi
- straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych
W przypadku ostatniej grupy, która pracować może 24 godziny, warunkiem jest przyjęcie okresu rozliczeniowego w wymiarze 1 miesiąca.
Równoważny czas pracy nie oznacza tego, że pracownicy są zobowiązani do dłuższej pracy (w perspektywie jednego okresu rozliczeniowego). W systemie tym pracownicy pracują dłużej w przeciągu jednego okresu (np. tygodnia), aby w następnym pracować proporcjonalnie mniej (lub w ogóle). W ogólnym rozrachunku średni czas pracy w okresie rozliczeniowym nie może zostać przekroczony.
Jeżeli pracownik zakończył stosunek pracy przed upływem okresu rozliczeniowego (a zatrudniony był w równoważnym systemie czasu pracy) i zostały mu do „odebrania" wolne godziny, to pracodawca zobowiązany jest do wypłaty ekwiwalentu finansowego.
Czym jest okres rozliczeniowy?
Definicja okresu rozliczeniowego nie jest oficjalnie sprecyzowana. Przyjmuje się, że jest to odgórnie ustalony okres, w którym kontrolowane są normy czasu pracy. Ważne, aby czas pracy pracownika mieścił się w tych normach oraz aby nie zostały przekroczone normy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Okres rozliczeniowy wyrażany jest tygodniowo lub miesięcznie.
Kodeks pracy określa, jakie są maksymalne okresy rozliczeniowe dla różnych systemów czasu pracy i wynoszą one:
- 4 miesiące w systemie podstawowym, zadaniowym i przerywanym
- 1 miesiąc w systemie równoważnym, skróconym i weekendowym
- 4 tygodnie w pracy w ciągłym ruchu
Pracodawca może oczywiście skrócić powyższe okresy rozliczeniowe. Nie może ich natomiast wydłużać.
Kiedy można stosować system równoważnego czasu pracy?
Wprowadzenie równoważnego czasu pracy możliwe jest w organizacjach, w których jest to uzasadnione rodzajem pracy, która jest tam wykonywana. Najczęściej korzystają z niego firmy, w których praca zależna jest od sezonu, natężenia czy warunków atmosferycznych. Zaliczają się do nich np. firmy budowlane, logistyczne, ogrodnicze i związane z uprawą i zbiorem roślin, poligraficzne, gastronomiczne czy stacje benzynowe.
Pracodawcy nie mogą natomiast wprowadzić równoważnego systemu pracy w sytuacji, gdy brakuje pracowników.
Osoby chronione
Na niektórych stanowiskach lub w przypadku konkretnych osób czas pracy nie może przekraczać 8 godzin. Mowa tu o:
- pracownicach w ciąży
- pracownikach opiekujących się dzieckiem do lat 4
- pracownikach zatrudnionych na stanowiskach, gdzie występują przekroczenia natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia
- pracownikach młodocianych
- pracownicy niepełnosprawni (oprócz prac polegających na pilnowaniu mienia)
Odpoczynek w systemie równoważnego czasu pracy
Pracodawca zapewnić musi pracownikom możliwość wypoczynku w ilości minimum 11 godzin na dobę (po każdym okresie wykonywania pracy). Natomiast w tygodniu pracownik ma prawo do 35 godzin nieprzerwanego wypoczynku. Jak należy postąpić w przypadku pracowników pracujących 16 lub 24 godziny? Pracownikom takim przysługuje odpoczynek w ilości odpowiadającej co najmniej liczbie przepracowanych godzin.
W trakcie pracy, pracownicy powinni mieć zapewnioną przerwę – przynajmniej 15-minutową (jeżeli dobowy wymiar czasu pracy wynosi minimum 6 godzin).
Pracodawca musi zadbać, aby w okresie rozliczeniowym pracownik otrzymał odpowiednią ilość dni wolnych – odpowiadającą liczbie sobót, niedziel, świąt oraz innych dni wolnych, które przypadają w tym czasie.
Wprowadzenie równoważnego czasu pracy
Przed wprowadzeniem równoważnego czasu pracy, pracodawca powinien:
- zapytać o zgodę związki zawodowe, jeśli takie są
- spisać ustalenia w układzie zbiorowym pracy/regulaminie pracy (jeżeli nie ma układu zbiorowego)/obwieszczeniu (jeżeli pracodawca nie ma obowiązku ustalenia regulaminu pracy)
Niezależnie od tego, w którym akcie pracodawca ogłasza wprowadzenie równoważnego systemu, powinien on określić: długość okresu rozliczeniowego, ile osób będzie pracować w takim systemie, wymiary dobowe w poszczególnych dniach, kiedy i jak następować będzie „oddawanie" godzin i dni.
Zapisane zmiany wchodzą w życie po 14 dni od ogłoszenia ich.
O ile równoważny czas pracy jest elastyczny i pozwala na dużą dowolność, to zaplanowanie grafików pracowników (tak, aby nie przekraczać norm dobowych i rozliczeniowych) jest nie lada wyzwaniem. Z pomocą przychodzi wyspecjalizowany system HR i dedykowany moduł ewidencji czasu i pracy.
Równoważny czas pracy a dokumentacja pracownicza
System HRappka kompleksowo zadba o cały proces związany z równoważnym systemem czasu pracy. Pracodawca ma możliwość zdefiniowania systemu czasu pracy oraz wybrania godzin, w których pracownicy mogą rozpocząć pracę. Dzięki temu system pilnuje, aby normy dobowego wymiaru czasu pracy nie zostały przekroczone.
Polecamy:
Równoważny system czasu pracy w HRappce
Dzięki ewidencji czasu pracy dział kadr ma wgląd w całą dokumentację związaną z czasem pracy. Na grafiku pracy widoczne są godziny przepracowane i zaplanowane. Pracownicy wnioskować mogą o dni wolne (dzięki elektronicznym wnioskom urlopowym), a kadry z łatwością zaplanują pracę w zakładzie pracy.
Natomiast program kadrowo-płacowy usprawnia cały proces rozliczeń, generowania list płac oraz wysyłki pasków wynagrodzeń.